مهندسی صنایع

هدف:
مهندسی صنایع رشته ای است كه با طراحی، بهبود و پیاده سازی سیستم های یكپارچه از افراد، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی مرتبط است و در این راه از علوم ریاضی، طبیعی، اجتماعی و نیز قوانین و روش های تجزیه و تحلیل مهندسی و دانش تخصصی خود بهره می گیرد.
برای تاسیس یك واحد صنعتی پیشرفته و بزرگ كه تولید آن از كمیت و كیفیت بالایی برخوردار باشد، چه امكاناتی مورد نیاز است؟
- مواد اولیه خوب
- نیروی كار لایق و كارآمد
رعایت موارد فوق بسیاری ضروری است اما چرا بعضی از واحدهای صنعتی با وجود رعایت موارد ذكر شده، بازدهی خوبی نداشته و یا با شكست روبرو می شوند؟
این سوال را مهندسان صنایع پاسخ می گویند. امروزه با رشد و پیشرفت سریع تكنولوژی و تبدیل سیستم های تولیدی و خدماتی كوچك و سنتی به كارخانجات و موسسات بزرگ و پیچیده دیگر نمی توان با تكیه بر مدیریت سنتی كه موروثی بوده و از پدر به پسر منتقل می‌شود این واحدها را اداره كرد بلكه به روش های علمی و فنی جهت مدیریت و اداره این گونه واحدها نیاز می باشد.
از سوی دیگر مقیاس تولید و خدمات آنچنان گسترش یافته كه رشته های مهندسی سنتی نمی توانند پاسخگوی كلیه مسایل این موسسات باشند. برای جبران چنین كمبودی در قرن حاضر، به ویژه طی چند دهه اخیر، از پیوند رشته های گوناگون، رشته جدیدی تحت عنوان مهندسی صنایع به وجود آمده است.
ماهیت:
یكی از ویژگی های رشته مهندسی صنایع این است كه نمی توان این رشته را در یك جمله خلاصه كرد و آن را مانند یك كپسول كوچك ارائه داد. این رشته تحصیلی بسیار وسیع است و از مدیریت گرفته تا زمان سنجی، از كنترل كیفیت تا تجزیه و تحلیل و طراحی، همه را شامل می شود و به همین دلیل وقتی شما می گویید "من یك مهندس صنایع هستم" مردم نمی توانند تخصص شما را در یك محدوده كوچك و تنگ محصور بكنند.
مهندسی صنایع بیشتر با مدیریت واحدهای تولیدی سروكار دارد و با یك نگرش سازمان یافته مسائل و مشكلات كارخانه را تحلیل كرده و به گونه ای عمل می كند كه با حداقل ورودی مواد، حداكثر خروجی را داشته باشد. چون طراحان یك واحد صنعتی از مهندسی مكانیك گرفته تا برق و یا سایر رشته ها عموماً وقتی مشغول طراحی می شوند از مسائل اقتصادی، افزایش بهره وری و سایر مسائل غافل می مانند اما یك مهندس صنایع برای مثال هنگام برنامه ریزی برای اداره كارخانه ای كه دارای كارگران زیاد و ماشین آلات بسیار است به این مساله توجه می كند كه چگونه می توان بیكاری ماشین آلات را به حداقل رساند و از نیروی انسانی نیز بهترین استفاده را كرد و در ضمن محصول كارخانه فوق كمترین ضایعات را داشته و نگهداری و تعمیرات ماشین آلات نیز به بهترین نحو انجام بگیرد.
"آیا این بهترین روش است؟" این سوالی است كه فكر یك مهندس صنایع را دائماً به خود مشغول می كند تا به این وسیله بهترین راه را برای تولید محصول و حل مسایل و مشكلات یك واحد صنعتی یا خدماتی پیدا كند.
البته همه مهندسان سعی می كنند كه بهترین روش را برای ساختن چیزی پیدا كنند ولی مساله این جا است كه آنها فقط در زمینه رشته خود دارای دانش فنی هستند ولی مهندس صنایع كسی است كه برای مثال مطلبی را از مهندس شیمی می گیرد و در مورد مشكل مهندسی مكانیك از آن استفاده می كند و بهترین روش را بدست می آورد. از سوی دیگر یك مهندس صنایع می تواند شكاف عمیق مابین مدیران اجرایی و مهندسان طرح و توسعه را پرنماید. چون یك مهندس می تواند حرفهای تخصصی اش را به یك مهندس صنایع تفهیم كند، در صورتی كه ممكن است نتواند به رئیس غیرمهندس خود نشان بدهد كه در حال كوشش برای انجام چه كاری است.

معرفی گرایشهای مهندسی صنایع:

تولید صنعتی :

عبارتست از فن به كار گیری مهارتهای تكنیكی اقتصادی و استفاده موثر و نظام یافته از نیروی انسانی ، زمان ، ماشین آلات و تجهیزات ، سرمایه ، ساختمان و مواد به منظور تولید كالا با كیفیت مطلوب . كه این دوره به منظور تربیت كارشناسانی تدوین شده است كه بتوانند به تجزیه و تحلیل و حل مسائل برنامه ریزی و كنترل تولید ، افزایش كارایی تولید و طرح ریزی واحدهای تولیدی بپردازند .

دانشجویان این رشته بعد از فارغ التحصیل شدن از توانایی های زیر بهره مند خواهند شد :

· بررسی مسائل تولید به صورت نظام یافته و ارائه راه حل مناسب

· تامین مواد اولیه و نیمه ساخته مورد نیاز با قیمت اقتصادی و كیفیت مطلوب

· بهره گیری از فضا ، ماشین آلات ، تجهیزات ، نیروی انسانی و زمان

· برنامه ریزی صحیح تولید با توجه به تقاضای بازار ، امكانات تولیدی ، هزینه و زمان

· كنترل آماری كیفیت محصولات حین ساخت و پس از آن

· افزایش كارایی تولید و پایین آوردن قیمت تمام شده محصول

فارغ التحصیلان این رشته در بخشهای مهندسی تولید ، مهندسی صنایع ، برنامه ریزی و كنترل تولید ، طرح و توسعه كارخانجات و موسسات تولیدی و نیز واحدهای ستاد طرح و برنــامه و بهره برداری در وزارتخانه مربوط ( وزارت صنایع ) می توانند به كار بپردازند .

گسترش سریع این گرایش و كارایی بسیار بالای آن بازار كار بسیار خوبی را برای آن فراهم كرده است و فارغ التحصیلان آن نسبتا به سایرین از امتیازات بیشتری برخوردارند .

تكنولوژی صنعتی :

بیانگر تكنولوژی و روشهای ساخت قطعات صنعتی و شناسایی خطوط گوناگون تولیدی و مهارت در بهره گیری موثر از اجزای متشكله یك واحد تولیدی ( انسان ، ابزار ، ماشین آلات ، ساختمان و تاسیسات ) به منظور حصول حداكثر كیفیت در كسب محصولات است .

تربیت كارشناسان آگاه به مسائل تكنولوژی ساخت قطعات صنعتی در راه اندازی واحدهای تولیدی از جمله اهداف این گرایش است .
برنامه ریزی و تحلیل سیستمها :

به منظور تربیت كارشناسانی است كه بتوانند با بهره گیری از روشهای جدید و سیستماتیك و مدلهای ریاضی ، مسائل تصمیم گیری در سطح واحدهای صنعتی بزرگ را تجزیه و تحلیل كنند و بیشترین رهنمود را در استفاده از منابع موجود و عملكرد اجزاء متشكل سیستم ارائه دهند .

مشاغلی كه فارغ التحصیلان این دوره می توانند احراز كنند عبارتند از :

واحد طرح و برنامه ریزی موسسات تولیدی ، وزارتخانهها و موسسات دولتی و خدماتی و برنامه ریزی .

ایمنی صنعتی :

به منظور تربیت كارشناسانی است كه بتوانند احساس امنیت از لحاظ روانی و جسمی برای نیروی انسانی كه مهمترین عامل برای اهداف بلند مدت مدیریت هستند را پیاده كنند . قابلیتهای تخصصی كه فارغ التحصیلان در این گرایش پیدا می كنند عبارتند از :

ارگونومی و كاربرد آن در صنعت و طراحی وسائل ، ایجاد محیط استاندارد مورد نیاز برای نیروی انسانی با ایجاد شرایط مطلوب از لحاظ روشنایی ، تهویه ، دما ، اصولت و ... ، جلوگیری از آتش سوزی و مبارزه با حریق ، پوشش وسائل و ادوات الكتریكی ، بهداشت آب آشامیدنی ، ایجاد وسائل ایمنی و محافظت فردی ، كمكهای اولیه ، ایجاد امكانات رفاهی و امكانات زیست محیطی و غیره .

بازارکار :

کارهای مشخص مهندسی صنایع در بازار کسب و کار عبارتند از:

+ برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان
+ مدیریتتولید
+ مدیریت مهندسی
+ مدیریت پروژه
+ مهندسیلجستیک
+ سیستمهای تولیدی
+ مهندسی سیستمهای کیفیت
+ مهندسیسیستمهای اطلاعاتی
+ مهندسی مالی
+ مهندسی ارزش
+ مهندسی سیستمهای بهره وری
+ طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی

آشنایی با قابلیتهای كاری مهندسی صنایع :

از آنجاییكه یك مهندس صنایع از همه چیز در حد آشنایی و شناخت آگاهی دارد و با اغلب بخشهای یك كارخانه آشنا است ، شرح دادن قابلیتهای كاری او به طور كامل از صبر و حوصله این نوشته خارج است و احتیاج به كتابهای مجزا دارد .

ولی برای آشنایی علاقمندان شرح بسیار مختصری درباره مهمترین قابلیتهای كارایی مهندسی صنایع در یك سازمان آورده می شود .

لازم به توضیح است هر كدام از موارد ذكر شده می تواند در مراحل طـراحی ، پیاده كردن ، استقرار و اداره آنها توسط مهندس صنایع صورت می گیرد .

سیستم های برنامه ریزی و كنترل تولید :

امر برنامه ریزی و كنترل تولید در واقع به منزله سلسله اعصاب در یك كارخانه عمل می كند و یكی از بخشهای مهم سیستم تولید می باشد . اكثر كالاها از اجزا و قطعات مختلف تشكیل شده اند و اجزاء و قطعات نیز به نوبه خود طی عملیات و مراحل مختلف و اصولی در یك واحد تولیدی ساخته میشوند كه وظیفه بخش برنامه ریزی و كنترل تولید این است كه تعیین كند چه نوع مواد ، اجزاء و قطعات به چه میزان و چه وقت در كارخانه ( طبق سفارشات دریافتی از مشتریان یا پیش بینی فروش ) ساخته شود و در عین حال تعیین كند كارخانه چه كالاهایی ( حاصل از مونتاژ قطعات ) در چه زمان و با چه اجزاء و قطعاتی بسازد تا در نهایت كالای تكمیل شده و قابل استفاده برای عرضه به مصرف كنندگان آماده شود . به طور كلی سیستم برنامه ریزی و كنترل تولید نیروی انسانی ، ماشین آلات ، مواد و تسهیلات را در یك سازمان تولیدی با یك بازده مناسب و مطلوب به منظور تهیه محصولات مرغوب برای عرضه به اجتماع با یكدیگر تركیب و هماهنگ می كند .

سیستم های كنترل انبار و موجودی :

یكی از مسائل مهم برای مدیران در سازمانهای صنعتی و بازرگانی پیش بینی میزان خریدها با توجه به امكانات سازمان و شرایط بازار است . خرید و ایجاد موجودی كالاها از یك سو باعث راكد ماندن سرمایه و حبس شدن امكانات مادی میشود كه اگر سرمایه آزاد می بود می توانست برای بهبود و توسعه در امور دیگر سازمان با سوددهی بیشتری به كار رود .

در عین حال موجب می شود هزینه های انبار داری و نگهداری فزونی گیرد و احتمالا باعث فساد و از بین رفتن كالاهای انبار شود ، یا ارزش آنها به خاطر پیشرفت تكنولوژی و كهنه شدن از نظر مصرف كاهش یابد . از سوی دیگر كم بودن موجودی مواد و لوازم مورد نیاز برای تولید و فروش كالاها باعث اختلاف و وقفه در كارها و بیكار ماندن كارگر و ماشین و امكانات سازمانی می شود كه خود ممكن است نارضایتی مصرف كنندگان و مشتریان و سفارش دهندگان را در پی داشته باشد ، كه از طریق به كار گیری فنون و روشهای جدید با تعیین میزان مقرون به صرفه بودن هر بار خرید ، ضمن كاهش هزینهها میزان سود سازمان را می توان افزایش داد .

سیستم های نگهداری و تعمیرات ( نت ) :

یكی از مسائل در مدیریت تولید و عملیات مسئله نگهداری و تعمیرات است . به طور كلی هدف از نگهداری و تعمیرات در یك سازمان صنعتی آن است كه از ماشین آلات به بهترین وجه محافظت شود و از قطع و اختلال جریان تولید به علت از كار افتادن یا خوب كار نكردن ماشینها جلوگیری به عمل آید و از آنجایی كه با تنظیم یك برنامه صحیح نگهداری و تعمیرات برای ماشین آلات و تجهیزات كارخانه ، از طرفی از خرابی های غیر مترقبه آنها پیشگیری و از اتلاف وقت و هزینه های گزاف تعمیراتی جلوگیری میشود ، از طرف دیگر عمر مفید و موثر ماشینها زیاد میشود و در نتیجه از نظر كمی و كیفی بازدهی و سودآوری سازمان افزایش پیدا می كند .

سیستم های كنترل كیفیت :

مطالعه و بررسی مجدد و اصلاح طرح محصول و یا مشخصات ارائه شده از طرف طراح برای اجرای طرح از مواردی است كه اكثر اوقات می تواند به صرفه جویی فراوانی در هزینهها منجر گردد .

از بازرسی مواد اولیه كه فواید زیادی نظیر جلوگیری از خرید مواد اولیه و قطعات نامناسب داشته و حتی از هدر رفتن كار اضافی بر روی این مواد و قطعات جلوگیری می نماید تا كنترل در حین تولید كه سبب می گردد در صورتیكه محصولات نیم ساخته تولید شده اگر واجد شرایط نباشد از ادامه كار بر روی آنها ممانعت به عمل آید و در نهایت با كنترل محصول ساخته شده كه می تواند از رسیدن كالای معیوب به دست مصرف كننده و بی اعتبار شدن نام كارخانه ، جلوگیری نماید در یك سیستم كنترل كیفیت توسط یك مهندس صنایع پیاده و اداره می گردد .

سیستمهای اطلاعات مدیریت :

به طور كلی هماهنگی و همكاری در یك سازمان تنها از طریق توزیع و مبادله اطلاعات بین افراد و واحدهای سازمان و بین سازمان و محیط خارج آن میسر می باشد .

اجزای سازمان از طریق ارتباطات به یكدیگر متصل می شوند و در واقع انتقال و مبادله اطلاعات فرآیندی است كه می تواند مراكز تصمیم گیری را در یك سازمان به صورت موزون و هماهنگ به یكدیگر متصل كند . اگر یك كارخانه را در نظر بگیرید مشاهده می كنید كه از بخشهای مختلفی نظیر تداركات ، انبار ، حسابداری ، تولید ، تعمیرات ، بازاریابی و ... تشكیل شده است كه مدیریت برای اطلاع یافتن از فعالیت این بخشها احتیاج به یك سیستم اطلاعاتی وسیع دارد كه هر چه ابعاد كار وسیع تر شود اهمیت سیستم های اطلاعاتی نیز بیشتر می شود و این سیستمها می توانند به صورت دستی یا كامپیوتری توسط یك مهندس صنایع طراحی و اداره شوند .

سیستم های فیزیكی :

به طور كلی تعیین محل استقرار بخشهای تولیدی ، انبارهای دائم و موقت ، چگونگی استقرار ماشین آلات و تجهیزات ، ایجاد راهروها ، قفسه های انبار و سایر تسهیلات ، طرح سیستم حمل و نقل مواد و محصولات در كل كارخانه و در هر یك از بخشها ، طراحی بخشهای تولیدی و بالانس خط تولید و مونتاژ و ... به طوریكه طرح ارائه شده یكی از بهترین طرحهای ممكن باشد و مشكلات و موانع امور جاری تولید و توسعه آتی كارخانه را به حداقل ممكن برساند ، در سیستمهای فیزیكی توسط مهندس صــــنایع طراحی و پیاده می گردد .

علاوه بر كارایی مهندس صنایع در هر یك از سیستم های فوق الذكر ، مهندس صـــنایع می تواند در امور كنترل پروژه ، بازاریابی ، طراحی و ایجاد صنایع كوچك ، حل كردن مشكلات سازمان با تكنیكهای تحقیق در عملیات و كارایی بالا در پستهای مدیریتی و غیره نقش موثر داشته باشد.

سعی کردم کامل باشه.ببخشین اگه یکم طولانی شد